Nie żyje Nelson Mandela, jeden z przywódców ruchu przeciw apartheidowi, działacz na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla za wysiłki na rzecz zniesienia segregacji rasowej i demokratyzacji życia w RPA. W latach 1994-99 był pierwszym czarnoskórym prezydentem Republiki Południowej Afryki.
Był nęłęóajsłynniejszym więźniem politycznym świata w czasach apartheidu oraz symbolem walki o wolność i sprawiedliwość. W ęłęówięzieniach spędził prawie 28 lat.
Aresztowano go w 1962 roku. Dwa lata później został skazany na dożywocie za rzekomą zdradę stanu. Z więzienia wyszedł w 1990 roku. Cztery lata później został wybrany na prezydenta RPA. Pełnił urząd przez pięć lat. W 2004 roku, w wieku 85 lat, oficjalnie wycofał się z życia publicznego, nadal pozostając wielkim autorytetem, nie tylko w swej ojczyźnie. Zajmował się działalnością społeczną, organizował zbiórki pieniędzy na budowę szkół i szpitali oraz kierował fundacją do walki z AIDS o nazwie "46664", będącą jego dawnym numerem więziennym.
Młody Nelson Maldela, 1937 rok/Wikipedia
Nelson Mandela cieszył się wielkim prestiżem na świecie. Był traktowany jako światowy symbol walki o równouprawnienie. Dalajlama ęłęónazwał go dziedzicem Mahatmy Gandhiego. Jego były prześladowca, dyrektor więzień, generał Johan Willemse porównał go do starożytnego rzymskiego senatora. Dla byłego amerykańskiego prezydenta Billa Clintona, Mandela był "żywym dowodem, że Dobro zawsze zwycięża Zło". Z kolei była amerykańska sekretarz stanu Madeleine Albright nazwała Mandelę "gigantem 20. stulecia".
Nelson Mandela urodził sięęłęó 18 lipca 1918 roku jako syn wodza plemienia Thembu w wiosce Qunu w RPA. W wieku 7 lat, jako pierwszy w rodzinie, zaczął chodzić do szkoły. Ukończył studia prawnicze.
Już w okresie studiów uczestniczył w działaniach na rzecz praw politycznych, społecznych i ekonomicznych czarnoskórej większości w RPA. W 1942 roku wstąpił do Afrykańskiego Kongresu Narodowego - ANC, a w 1950 roku zaczął nim kierować.
Początkowo był zwolennikiem nieużywania przemocy, jednak zmienił zdanie po masakrze w czasie protestu w Sharpeville w marcu 1960 roku i delegalizacji ANC. Rok później został przywódcą zbrojnego skrzydła ANC. Działania organizacji za czasów Mandeli miały mieć charakter wyłącznie sabotażowy i wykluczały ataki na ludzi. Dokonywano zniszczeń instalacji o dużym znaczeniu dla gospodarki RPA. Mandela został aresztowany 5 sierpnia 1962 roku i skazany za akty sabotażu i zdradę stanu. Skazano go na 5 lat więzienia. Dwa lata później wyrok został zamieniony na dożywocie.
W 1986 roku Mandela napisał z więzienia list do prezydenta RPA Pietera Bothy, proponując mu podjęcie dialogu w sprawie przyszłości kraju. W 1989 roku pod wpływem kampanii ANC i międzynarodowych nacisków i protestów, prezydent Botha spotkał się z Mandelą. Rok później, już za prezydentury Frederika Willema de Klerka, po 28 latach spędzonych w więzieniu, Mandela wyszedł na wolność. Prezydent de Klerk umożliwił też legalizację ANC. W 1992 roku mieszkańcy RPA opowiedzieli się w referendum za likwidacją apartheidu. W 1993 roku Nelson Mandela otrzymał wspólnie z de Klerkiem Pokojową Nagrodę Nobla za działania na rzecz zniesienia segregacji rasowej w RPA.
W 1994 roku partia ANC, kierowana przez Mandelę, wygrała wybory parlamentarne. Nowy parlament wybrał Nelsona Mandelę na prezydenta RPA. Funkcję tę sprawował do 1999 roku.
Oprócz pokojowego Nobla, Nelson Mandela otrzymał wiele innych międzynarodowych wyróżnień. Był pierwszą osobą uhonorowaną w 1988 roku Nagrodą imienia Sacharowa. W 1993 roku amerykański magazyn "Time" uznał go za Człowieka Roku. W 2007 na wniosek dzieci z RPA, Międzynarodowa Kapituła Orderu Uśmiechu przyznała Nelsonowi Mandeli Order Uśmiechu.
Przypadająca 18 lipca 2009 roku 91. rocznica jego urodzin, obchodzona była jako "Dzień Mandeli" i poświęcona przede wszystkim promowaniu wolontariatu w społeczeństwie południowoafrykańskim. Święto to, w uznaniu zasług Mandeli dla kultury pokoju i wolności, ustanowiło Zgromadzenie Ogólne ONZ.
IAR/KG