У Музэі гісторыі польскіх габрэяў POLIN адчынілася выстава «Чужынец пад домам. Вакол Сакавіка 68». На выставе сабраны лісты, фотаздымкі, дакумэнты ды прадметы штодзённага карыстаньня, якія забралі з сабой «сакавіцкія эмігранты». Гэта былі асобы габрэйскага паходжаньня (дзясяткі тысяч чалавек), якія былі вымушаныя пакінуць Польшчу ў выніку антысэміцкай кампаніі ўладаў. У пратэсьце супраць уладаў тады выступіла моладзь.
Новую выставу музэя на днях анансаваў прэм'ер міністар Польшчы Матэвуш Маравецкі. Польскі палітык заявіў, што не пагаджаецца з назвай выставы. На ягоную думку, габрэі былі ў Польшчы сваімі, а не чужынцамі. Антысэміцкія чысткі сталі вынікам ціску на Польшчу з боку савецкай улады.
Матэвуш Маравецкі: Cакавікʼ68 для Польшчы і палякаў, якія змагаліся за свабоду, павінен быць падставай, каб ганарыцца, а не прычынай саромецца. У сакавіку 1968 г. польская дзяржава не была сувэрэннай, а дзейнічала па загадзе з Масквы. Студэнцкія пратэсты мелі антыўрадавы характар, таксама былі праявай салідарнасьці да нашых братоў і сясьцёр габрэйскага паходжаньня. Яны не былі для палякаў чужынцамі. Яны былі сваімі, хто 800 гадоў жыў, тварыў, працаваў, гандляваў у міры 800 гадоў на польскай зямлі.
Дырэктар Музэя польскіх габрэяў POLIN Дарыюш Столя заявіў Польскаму радыё, што назва «Чужынец пад домам» была адмыслова так сфармулявана, каб змусіць людзей задумацца.
Дарыюш Столя: Я вельмі рады, што спадар прэм’ер не пагадзіўся з гэтай назвай. Мы адмыслова яе так сфармулявалі, каб заахвоціць людзей да развагаў, да таго, каб яны задаліся пытаньнем. Каму належыць Польшча? Хто тут у сябе дома, а хто чужы? Для мяне гэта перавернутае пытаньне з Эвангельля: хто ёсьць мой кроўны, мой блізкі, сваяк? У дачыненьні да каго мы маем маральны абавязак?
Дырэктар музэю зазначыў, што падрыхтоўка да адкрыцьця выставы пачалася два гады таму. Выстава расказвае падзеі з пэрспэктывы эмігрантаў габрэяў, але таксама ставіць пытаньні адносна міграцыі ў сёньняшнім сьвеце.
Дарыюш Столя: Ці нехта, хто ня мае дома, той, хто ўцякае ад абстрэлаў, стаіць пад нашай брамай, грукае і просіць дапамогу - ці ён дакладна той чужынец? Так і ў нашай выставе, мы паказваем храналёгію падзей, паказваем змагароў. Зьвяртаем увагу на асабісты досьвед канкрэтных людзей. Ім па 20 гадоў, 50 гадоў, але ўсе яны павінны раптам пачаць жыць на чужбіне. Мы паказваем драматызм гэтай сытуацыі. Таксама роспач людзей, якіх пазбавілі працы, выдалілі з ВНУ, змусілі зьехаць і пакінуць сваю краіну, бацькаўшчыну ды свой дом. Пра гэта і кажа назва нашай выставы.
Куратарка выставы Юстына Кашарска-Шульц распавяла, што ў цэнтры экспазыцыі створаны макет аднаго з тагачасных вакзалаў Варшавы, адкуль у 1968 годзе зьяжджалі цягнікі перапоўненыя «сакавіцкімі эмігрантамі».
Юстына Кашарска-Шульц: У цэнтры выставы знаходзіцца шкляны куб, які нагадвае выгляд тагачаснага Гданьскага вакзала. Унутры гэтага куба можна паслухаць успаміны 18 чалавек. 13 зь іх зьехалі з Польшчы пасьля Сакавіка’68. Чатыры асобы засталіся ў Польшчы. Большасьць «сакавіцкіх імігрантаў» згадвае той вакзал як месца апошняга разьвітаньня з Польшчай.
Выстава будзе дзейнічаць да 24 верасьня бягучага года. Сярод экспанатаў выставы ёсьць і мастацкія творы: карціны, літаграфіі, фільмы Тадэвуша Канвіцкага ды Марыяна Мажыньскага.
Юры Ліхтаровіч