2018 год будзе годам польскага паэта Зьбігнева Гэрбэрта. Такое рашэньне прыняў Сэйм, падтрымліваючы прапанову камісіі па культуры й СМІ.
А сёньня ў Палацы Рэчы Паспалітай у Варшаве зладзілі вечарыну пад назвай «Нікэ, якая вагаецца». Мерапрыемства прымеркаванае да 93-й гадавіны з дня нараджэньня Зьбігнева Гэрбэрта.
Драматург, эсэіст і перакладчык францускай паэзіі быў адным з выбітнейшых польскіх паэтаў мінулага стагодзьдзя. Пасьмяртона быў узнагароджаны Ордэнам Белага Арла.
Сёньня старшыня Камісіі па культуры й СМІ Альжбета Крук урачыста зачытала пастанову Сэйму:
«Зьбігнеў Гэрбэрт заўсёды стаяў па баку прынцыпаў. У мастацтве ён быў прыхільнікам канону прыгажосьці, ерархіі й рамяства. У жыцьці – этычных кодэксаў, якія ярка разьмяжоўвалі паняцьце дабра й зла. Ён быў увасабленьнем вернасьці самому сабе й слову. У сваёй паэзіі ён выказваў любоў да свабоды, веру ў годнасьць адзінкі й яе маральную сілу. Сэйм Рэспублікі Польшча, глыбока перакананы ў выключным значэньні яго творчасьці, вызначае 2018 год годам Зьбігнева Гэрбэрта».
Сэйм прыняў пастанову за два дні да дня нараджэньня Зьбігнева Гэрбэрта. Выдатны польскі паэт нарадзіўся 29 кастрычніка 1924 у Львове.
Крыніцы паведамляюць, што прозьвішча Гэрбэрт хутчэй за ўсё мае ангельскія карані, а яго продкі маглі прыйсьці ў Галіцыю зь Вены. Дзед Гэрбэрта быў настаўнікам ангельскай мовы.
Зьбігнева Гэрбэрта называлі «летапісцам XX стагодзьдзя. Ягоныя вершы, драмы й эсэ выдаваліся з 1956.
Першай была кніга вершаў «Струна сьвятла» (Struna światła), затым «Гермэс, сабака й зорка» (Hermes, pies i gwiazda); «Дасьледаваньне прадмета» (Studium przedmiotu); «Надпіс» (Napis); «Пан Когіта» (Pan Cogito); «Рапарт з Гораду ў аблозе й іншыя вершы» (Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze); «Элегія на адыход» (Elegia na odejście), «Rovigo» (Rovigo), «Эпілёг буры» (Epilog burzy) і апошняя пры жыцьці паэта ў 1998 «89 вершаў» (89 wierszy).
Збігнеў Гэрбэрт напісаў такія драмы як: у 1956 «Прыстанак філёзафаў» (Jaskinia filozofów); «Іншы пакой» (Drugi pokój); «Рэканструкцыя паэта» (Rekonstrukcja poety); «Лялькі. Мастацтва галасоў» (Lalek. Sztuka na głosy); «Лісты нашых чытачоў» (Listy naszych czytelników).
На беларускую мову творы Гэрбэрта перакладалі Юрась Бушлякоў, Марына Казлоўская, Серж Мінскевіч, Тацяна Сьлінка, Ілёна Ўрбановіч-Саўка, Андрэй Хадановіч.
У сваёй творчасьці Гэрбэрт зьвяртаецца да міталёгіі, старажытнай гісторыі й да клясычных узораў. Гістарычныя сымбалі ён пераносіў у сучасны сьвет і прадстаўляў іх новую інтэрпрэтацыю.
У інтэрвію Польскаму радыё Зьбігнеў Гэрбэрт адзначыў, што літаратурная творчасьць патрабуе ад пісьменьніка поўнай адданасьці.
З.Гэрбэрт: Пісаць трэба так, быццам бы тое, што пішаш, было апошнім тваім словам. Гэта значыць з максымальнай дакладнасьцю, ведамі, уменьнем, і так, каб ужо нічога не засталося на пазьней.
Зьбігнеў Гэрбэрт лічыў, што кожны від творчасьці становіцца якасным і каштоўным тады, калі пакідае публіцы поле для ўяўленьня.
З.Гэрбэрт: Я думаю, што мастацтва павінна пакідаць публіцы пэўнае поле свабоды. Гэта азначае, што каб чытач, гледач мог перакласьці шэпт у крык, бо крык перакласьці на мацнейшы крык немагчыма. І гэта сьведчыць пра вялікі давер да чалавека, да публікі, каб не заглушыць яе крыкам, а даць магчымасьць для роздумаў і зрабіць свае высновы.
Многія эсэ Гэрбэт напісаў натхнёны вандроўкамі. У 60-х гадах пісьменьнік, захоплены міжземнаморскай культурай, ён падарожнічаў па Італіі й Грэцыі, а таксама Нямеччыне, Францыі й Нідэрляндах. У інтэрвію Польскаму радыё ён сказаў, што яго прыцягваюць новыя месцы, атмасфэра й таямнічасьць.
З.Гэрбэрт: Я захапляюся, абажаю момант прызямленьня самалёта вечарам у нейкім незнаёмым горадзе, пра які я толькі чытаў. Я яго пачынаю разумець, і мне падабаецца пакінуць валізкі й акунуцца ў гэты горад. Гэта прыгода, амаль што любоўны раман.
Вершы Зьбігнева Гэрбэрта як адзінага польскага паэта трапілі ў прэстыжны зборнік «An Introduction to 50 Modern European Poets«» 50-ці сучасных эўрапейскіх паэтаў, разам зь вершамі такіх літаратараў, як Шарль Бадлер і Іосіф Бродскі.
Гэрбэрт быў ляўрэатам шматлікіх прэстыжных літаратурных прэмій. З канца 60-х гадоў паэт быў адным з самых сур'ёзных прэтэндэнтаў на Нобэлеўскую прэмію па літаратуры.
Памёр Зьбігнеў Гэрбэрт 28 ліпеня 1998 году ў Варшаве.
Яго творчасьць надалей прыцягвае чытачоў. Пасьля сьмерці паэта былі выдадзеныя многія з яго раней невядомых вершаў, эсэ, артыкулаў і карэспандэнцыі. Выйшлі, між іншым, «Лябірынт ля мора» (Labirynt nad morzem) і «Кароль мурашак» (Król mrówek).
Яланта Сьмялоўская